Υπάρχουν άνθρωποι που δεν χρειάζονται πολλές λέξεις για να μιλήσουν — τους αρκεί μια μελωδία.
Ο Ηλίας Ναχμίας, ο νεαρός σολίστ που έχει ήδη αφήσει το αποτύπωμά του σε διεθνείς σκηνές, ανήκει σε αυτή την κατηγορία των καλλιτεχνών που δεν «παίζουν» απλώς μουσική· την ζουν, την αναπνέουν και την μεταφέρουν με σπάνια ειλικρίνεια στο κοινό.
Σε μια αποκαλυπτική συνέντευξη, ο 22χρονος βιολονίστας μιλά για την τέχνη ως τρόπο ύπαρξης, για τους δασκάλους που τον καθόρισαν, για τα όργανα ιστορικής αξίας που κράτησε στα χέρια του, αλλά και για τη ζωή ανάμεσα σε δύο πατρίδες ,την Ελλάδα και το Ισραήλ.
Με ειλικρίνεια, ωριμότητα και χιούμορ, ο Ηλίας ξετυλίγει το νήμα της διαδρομής του και μας θυμίζει κάτι ουσιαστικό: πως η μουσική δεν είναι ούτε επάγγελμα ούτε τεχνική, είναι ένας τρόπος να αισθάνεσαι και να ενώνεσαι με τον κόσμο.
Ένα πορτρέτο ενός καλλιτέχνη που, παρότι βρίσκεται στην αρχή, έχει ήδη πολλά να πει και ακόμα περισσότερα να παίξει.
«Το βιολί είναι η φωνή που δεν χρειάζεται λόγια»
- Ηλία, ξεκίνησες να κρατάς βιολί πριν καν πας σχολείο. Θυμάσαι ποια ήταν η πρώτη στιγμή που ένιωσες ότι η μουσική είναι κάτι παραπάνω από μάθημα, ότι είναι «το δικό σου ταξίδι»;
Από πάντα αισθανόμουν ότι η μουσική είχε μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου, ωστόσο αρχικά, δεν ήμουνα σίγουρος αν ήθελα να το κυνηγήσω επαγγελματικά. Δεν ήταν μέχρι το γυμνάσιο, που πήρα την απόφαση να επικεντρωθώ αποκλειστικά στις μουσικές σπουδές, και γι’ αυτό, το ενδιαφέρον μου για το σχολείο, σταδιακά και σταθερά, έσβηνε. Άλλωστε, η ουσία της τέχνης είναι ακριβώς αντίθετη με αυτήν της παπαγαλίας, τον μεγαλύτερο εχθρό της δημιουργικότητας.
- Έχεις παίξει με ορχήστρες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε μεγάλα μουσικά ιδρύματα και με σπουδαίους μαέστρους. Τι είναι αυτό που σε συγκινεί κάθε φορά πάνω στη σκηνή;
Αυτό που με συγκινεί, δεν είναι τίποτε άλλο παρά από την ίδια τη μουσική, το λεγόμενο στα αγγλικά music-making (το παραθέτω γιατί πιστεύω ταιριάζει καλύτερα). Κατ’ επέκταση, με συγκινεί και το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της ερμηνείας, μπορώ να μεταφέρω αυτή τη συγκίνηση και στον ακροατή, ο οποίος είναι και ο στόχος, ο στόχος της τέχνης γενικότερα· η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και της έκφρασης των συναισθημάτων, η αίσθηση μιας νοητής σύνδεσης και ένωσης μεταξύ των ανθρώπων, και ως αποτέλεσμα, η εξημέρωση του ανθρώπινου πνεύματος και του ανθρώπινου γένους, ταλαιπωρημένα και τα δύο στις μέρες μας.
- Πώς βιώνει ένας σολίστ την ερμηνεία; Είναι περισσότερο πειθαρχία ή περισσότερο συναίσθημα;
Η πειθαρχεία σίγουρα, και αποδεδειγμένα, κατέχει ένα μεγάλο ρόλο σε όλο το καλλιτεχνικό ταξίδι ενός ερμηνευτή. Χωρίς πειθαρχεία, ο καλλιτέχνης, και κατ’ επέκταση ο άνθρωπος, δεν μπορεί να καλλιεργηθεί και να εξελιχθεί σωστά. Μάλιστα, πιο πολύ απ’ όλα, το συναίσθημα χρήζει το μεγαλύτερο ποσοστό πειθαρχίας, καθώς είναι και το δυσκολότερο να δαμαστεί και να ελεγχθεί. Βέβαια, χωρίς το συναίσθημα, δεν υπάρχει κάτι να εκφράσεις, να επεξεργαστείς, και βεβαίως να μεταφέρεις στον ακροατή. Οπότε, τελικά, δεν πιστεύω ότι το ένα υπερέχει του άλλου.
- Έχεις σπουδάσει με κορυφαίους δασκάλους όπως η Irina Dragneva και ο Hagai Shaham. Τι κουβαλάς από τον καθένα τους στη δική σου μουσική ταυτότητα;
Θα ανοίξω την παράγραφο αυτή με μία πολύ σοφή φράση που αποδίδεται στον Μέγα Αλέξανδρο: «Στους γονείς οφείλομεν το ζην, στους δε διδάσκαλους το ευ ζην». Θα μπορούσα να γράψω χιλιάδες και χιλιάδες λέξεις για την κυρία Ειρήνη, αλλά θα εκφραστώ με τον εξής τρόπο: Η κυρία Ειρήνη είναι η δεύτερη μου μητέρα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μου έχει καλλιεργήσει όχι μόνο την καλλιτεχνική μου πορεία, αλλά και ένα πολύ σημαντικότερο κομμάτι, το κομμάτι του χαρακτήρα μου. Μου δίδαξε την πειθαρχία, την ταπεινότητα, τον αλληλοσεβασμό, την προσφορά, και την ανθρωπιά, και μέσα από τα ιδιαίτερα μαθήματα, αλλά και μέσω του μουσικού συνόλου «Ροτόντα», το οποίο έπλασε τα παιδικά μου χρόνια και τα στόλισε με ευτυχία. Μου έδειξε και μου απέδειξε με χίλιους τρόπους ότι ενδιαφέρεται για μένα και ότι πάνω απ’ όλα πίστευε σε μένα, πράγμα το οποίο τέλεσε ως κίνητρο στο να συνεχίζω να αγωνίζομαι και να προσπαθώ να βελτιώνομαι και γίνομαι καλύτερος άνθρωπος, μέχρι και σήμερα. Όσον αφορά τον Χαγκάι, μπορώ να πω με απόλυτη βεβαιότητα ότι, όντας ένας άνθρωπος τελειομανής, προσεκτικός, πειθαρχημένος, και επίμονος, χαρακτηριστικά στα οποία έχρηζα βελτίωσης, «κούμπωσε» άριστα μαζί μου, σαν το τελευταίο κομμάτι του παζλ και με τη σειρά του και αυτός, μου έδειξε ότι πίστεψε στις ικανότητες και τα προσόντα μου, και με βοήθησε πάρα πολύ σε αυτά τα τέσσερα τελευταία, κομβικά αυτά χρόνια. Πριν κλείσω την παράγραφο αυτή, θα το θεωρούσα ύψιστη ύβρη να μην αναφερθώ στον αείμνηστο σύζυγο της δασκάλας μου κας Ειρήνης και μέγα επιστήμων, τον Δόκτωρα Ρούσση Ντράγκνεβ, άνθρωπος μοναδικός, ο οποίος και αυτός στεκότανε στο πλευρό μου κάθε στιγμή, και στήριζε την κάθε μου προσπάθεια σε ανεξήγητο βαθμό. Ας αναπαύεται εν ειρήνην, και ας με θωρεί από τον ουράνιό του θρόνο με το χαμόγελό του, που ανεξαρτήτως περίστασης, πάντα φορούσε και μετέδιδε στον κόσμο.
Θα είμαι αιωνίως ευγνώμων και στις τρεις αυτές Μεγάλες προσωπικότητες.
- Έπαιξες με όργανα ιστορικής αξίας, όπως το Carlo Bergonzi χρονολογίας 1720 και το Maurice Mermillot χρονολογίας 1900 . Πόσο «ζωντανό» νιώθεις ένα βιολί; Έχει ψυχή για σένα;
Δε θα έλεγα πως το βιολί έχει δικιά του ξεχωριστή ψυχή, με την έννοια του πνεύματος, αλλά ότι τελεί προέκταση της ψυχής του «συντρόφου» του, του ερμηνευτή δηλαδή. Και πέρα από τη συναισθηματική προέκταση, προσθέτω και την σωματική, διότι ο ήχος που παράγει το βιολί ταξιδεύει σε όλο το σώμα του ερμηνευτή με τη μορφή δονήσεων.
«Κάθε χώρα, κάθε σκηνή, σου μαθαίνει κάτι για τον εαυτό σου»
- Από τη Θεσσαλονίκη στο Τελ Αβίβ, από το Κρατικό Ωδείο στη Buchmann–Mehta School of Music. Τι σημαίνει για σένα αυτή η διαδρομή;
Ήταν μια διαδρομή εξέλιξης και συνειδητοποίησης, γεμάτη χαρές, λύπες, εκπλήξεις, επιτυχίες, αλλά και αποτυχίες. Πάντως, ένα πράγμα κρατάω από αυτό το ταξίδι: όταν θέλεις κάτι πραγματικά, αργά ή γρήγορα θα το πετύχεις. Κανείς δεν είναι υπερήρωας, κανείς δεν έχει υπερδυνάμεις. Όλοι και όλες μας μπορούμε να πετύχουμε τα όνειρά μας με πείσμα, υπομονή και επιμονή.
- Ποιες είναι οι πιο δυνατές σου στιγμές σε διεθνείς σκηνές ή σεμινάρια; Υπάρχει κάποια συνάντηση ή εμπειρία που σε καθόρισε;
Μια αξέχαστη εμπειρία μου διαδραματίστηκε τον Μάρτιο του 2013, στην 70ή επέτειος της Απέλασης των Εβραίων από τη Θεσσαλονίκη. Είχε έρθει ο μέγας βιολιστής Ivry Gitlis, για να πραγματοποιήσει ένα σεμινάριο και μερικές συναυλίες στις οποίες είχα την τιμή να συμμετέχω. Ποτέ δε θα ξεχάσω εκείνες τις μέρες με αυτόν τον θρύλο του βιολιού.
- Πώς σε έχει επηρεάσει η ζωή και η καλλιτεχνική κουλτούρα του Ισραήλ; Νιώθεις ότι έχει αλλάξει τον τρόπο που προσεγγίζεις τη μουσική;
Μπορώ να πω ότι η Ισραηλινή νοοτροπία και κουλτούρα δε διαφέρει δραματικά από την Ελληνική, όπως και με όλους τους Μεσογειακούς λαούς. Οι Ισραηλινοί είναι ένας ζεστός, παθιασμένος και φιλότεχνος λαός, πράγμα το οποίο φυσικά και με επηρέασε θετικά. Σίγουρα έχουμε καλύτερο φαγητό, πάντως.
Όσο για την προσέγγιση της μουσικής, δεν θα έλεγα ότι επηρεάστηκα συγκεκριμένα από την Ισραηλινή ζωή, αλλά από τη ζωή γενικότερα. Βέβαια, προφανώς και έζησα ορισμένες εμπειρίες τις οποίες δε θα ζούσα αν βρισκόμουν αλλού, και αυτές σίγουρα διαμόρφωσαν και εξέλιξαν την συναισθηματική μου νοημοσύνη, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζω τη μουσική, αλλά προπάντων τη ζωή, με ένα βαθύτερο και διαφορετικό νόημα.
- Στη Θεσσαλονίκη σε γνωρίσαμε μέσα από ρεσιτάλ και εμφανίσεις που είχαν έντονο συναίσθημα. Πώς είναι να «φέρνεις πίσω» στη σκηνή της πόλης που μεγάλωσες όσα έμαθες στο εξωτερικό;
Προσωπικά δεν αισθάνομαι και δεν αντιλαμβάνομαι κάποια διαφοροποίηση μεταξύ των χωρών. Για μένα, η κάθε συναυλία και η κάθε σκηνή είναι το σπίτι μου, είτε βρίσκεται στην Ελλάδα, είτε στο Ισραήλ, είτε στην Αυστρία. Δεν αισθάνομαι ότι «κουβαλάω κάτι» για να το φέρω πίσω. Απλώς, μεταφέρω σεμνά τις εμπειρίες μου και τα βιώματά μου μέσα από το παίξιμο, και τίποτα παραπάνω.
«Κάθε ήχος που παίζω, είναι ένα κομμάτι από εμένα»
- Είσαι μόλις 22 ετών και έχεις ήδη ένα εντυπωσιακό βιογραφικό. Πώς διαχειρίζεσαι την πίεση των προσδοκιών;
Η πίεση που δέχομαι, τουλάχιστον αυτόν τον καιρό, τη δέχομαι κυρίως από τον εαυτό μου, καθώς είναι και ο μεγαλύτερος μου βοηθός. Έχει υπάρξει και αντίπαλος, πολλοστές φορές, αλλά πιστεύω τώρα τελευταία τα έχουμε βρει κάπως. Έχω μεγάλα όνειρα, και συνεπώς μεγάλες προσδοκίες, και γι’ αυτό φροντίζω να κάνω ό,τι μου περνάει απ’ το χέρι για να το καταφέρω· με μελέτη, οργάνωση, πειθαρχία και συγκέντρωση, αλλά φυσικά και καλοπέραση. Ας μην ξεχνάμε κάτι πάρα πολύ σημαντικό: η τεχνική ικανότητα αποκτάται με τη μελέτη, μα η μουσικότητα και η εκφραστικότητα αποκτάται με τη ζωή. Αν δεν γελάσεις, δεν κλάψεις, δεν στενοχωρηθείς, δεν αισθανθείς, τότε δε θα έχεις κάτι να εκφράσεις, παρά μόνο να παίξεις μία κλίμακα τριών ή τεσσάρων οκτάβων σαν ρομπότ, το οποίο δε θα σε πάει και πολύ μακριά ούτε σαν καλλιτέχνη, ούτε σαν άνθρωπο.
- Τι σε εμπνέει έξω από τη μουσική; Υπάρχουν εικόνες, άνθρωποι ή στιγμές που τροφοδοτούν το παίξιμό σου;
Παίρνω έμπνευση πολύ απλά από την ίδια τη ζωή, και όλα μου τα βιώματα συμβάλλουν στο τελικό αποτέλεσμα που ακούει ο ακροατής σε κάθε συναυλία μου. Υπάρχουν πολλές εικόνες και στιγμές, τις οποίες έζησα με ανθρώπους τους οποίους δε θα τους άλλαζα για κανένα λόγο, και τους εκτιμώ απεριόριστα. Πέρα από την οικογένειά μου και τους δασκάλους/καθηγητές μου, στη ζωή μου δεν είχα πολλούς φίλους, και χρησιμοποιώ τον όρο «φίλος» με την πραγματική, ξεχασμένη του έννοια. Αλλά μπορώ να πω ότι είχα αρκετούς, και μάλιστα τους καλύτερους, οι οποίοι με βοήθησαν, με ανέχτηκαν και μου στάθηκαν στις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής μου. Πολλοί από αυτούς βρίσκονται μέχρι και σήμερα κοντά μου και με ανέχονται ακόμα, από κάποιο θαύμα λογικά. Ένα ευχαριστώ σε μία έντυπη συνέντευξη, είναι λίγο, αλλά μιας που είμαστε εδώ και διαβάζετε αυτές τις ψυχοβγαλμένες μου λέξεις, σας ευχαριστώ πολύ.
- Αν το βιολί σου μπορούσε να «μιλήσει», τι θα έλεγε για σένα;
Σίγουρα ότι δε διαβάζω αρκετά!
- Τι ονειρεύεσαι για τη συνέχεια; Θέλεις να επιστρέψεις στην Ελλάδα ή σε ελκύει περισσότερο η διεθνής πορεία;
Τρέφω μια ιδιαίτερη αγάπη για τη γενέτειρά μου χώρα, και είμαι πολύ περήφανος που είμαι Έλληνας, δυστυχώς όμως η Ελλάδα δεν έχει το κατάλληλο μουσικό και καλλιτεχνικό υπόβαθρο για να υποστηρίξει την τέχνη στο βαθμό που της αξίζει. Βέβαια, πρωτοβουλίες και ιδρύματα όπως οι κρατικές μας ορχήστρες καταφέρνουν και ανεβάζουν τον πήχη του μουσικού επιπέδου, και με μεγάλη χαρά εύχομαι να συμπράξουμε σύντομα, έτσι ώστε να συμβάλλω και εγώ σε αυτή την αξιότιμη και πετυχημένη προσπάθεια. Θα στραφώ κυρίως προς το εξωτερικό, λόγω των πολλαπλών ευκαιριών και της γενικότερης ποιότητας ζωής, αλλά και θα δραστηριοποιηθώ στην αγαπημένη μου Ελλάδα όσο πιο πολύ μπορώ. Με μεγάλη ευχαρίστηση θα πραγματοποιώ συναυλίες για το ελληνικό κοινό, το οποίο με υποστήριξε και με ανέδειξε ως καλλιτέχνη. Να συμπληρώσω ότι εύχομαι ολόψυχα να αποδειχθώ λανθασμένος, όσον αφορά την εναρκτήρια πρόταση αυτής της παραγράφου.
- Και τέλος, αν δεν ήσουν μουσικός, τι άλλο πιστεύεις ότι θα ήσουν;
Θα ήμουν χορευτής, ή ηθοποιός. Έχω εντρυφήσει και στα δύο (με την υποκριτική ασχολούμαι και τώρα, σε ερασιτεχνικό βαθμό), και μου κινούν απεριόριστα το ενδιαφέρον, κυρίως για το λόγο πως έχουν μια αρκετά εκτονωτική φύση.
Αλλιώς, θα γινόμουν δάσκαλος/καθηγητής, και η αιτιολόγηση αυτού συνδέεται με το ρητό του Μέγα Αλέξανδρου που χρησιμοποίησα σε προηγούμενη απάντηση μου.
Το επάγγελμα του καθηγητή είναι σημαντικά παρεξηγημένο, για το λόγο ότι, ουσιαστικά, τελεί ως παράγοντας με τη μεγαλύτερη επήρεια στην καλλιέργεια μιας γενιάς: την διδασκαλεία της. Να συμπληρώσω ότι τον ίδιο ρόλο φέρει και ο γονέας, όντας διδάσκαλος και καθοδηγητής στη ζωή μας (αν τον ακούγαμε κιόλας…).
Πιστεύω πως θα μπορούσα και ‘γω να μεταφέρω μια σταγόνα από το λιθαράκι μου στις δεξαμενές των επόμενων γενεών, ασχέτως θεματολογίας. Βέβαια, πολλές φορές, στο ταξίδι του μουσικού εμπεριέχεται και μία στάση στο κομμάτι της διδασκαλίας, οπότε, θα έρθει η ώρα να εξερευνήσω και τη ζωή μέσα απ’ αυτή. Άλλωστε, ο άνθρωπος όσο ζει μαθαίνει, και όσο διδάσκει μαθαίνει καλύτερα.